Από τα πράγματα που υπάρχουν, κάποια εξαρ-
τώνται από εμάς και κάποια δεν εξαρτώνται
από εμάς. Από εμάς εξαρτάται η κρίση, η εσω-
τερική παρόρμηση, η επιθυμία, η αποστροφή
και, με μια λέξη, όσα είναι δικά μας έργα.
Δεν εξαρτώνται από εμάς το σώμα, τα υλικά
αγαθά, η φήμη, τα αξιώματα, και, με μια λέξη,
όσα δεν είναι δικά μας έργα.
Και όσα εξαρτώνται από εμάς, είναι από τη
φύση τους ελεύθερα, απρόσκοπτα και ανεξάρ-
τητα, ενώ αυτά που δεν εξαρτώνται από εμάς
είναι αδύναμα, δουλικά, μετ’ εμποδίων, ξένα.
Να θυμάσαι, λοιπόν, ότι εάν θεωρήσεις ότι τα
από τη φύση πράγματα που είναι δουλικά, εί-
ναι ελεύθερα, και ότι τα ξένα είναι δικά σου,
τότε θα συναντήσεις εμπόδια, θα πενθήσεις, θα
ταραχτείς και θα κατηγορήσεις, και τους θεούς
και τους ανθρώπους. Εάν, όμως, θεωρήσεις δικό
σου μόνο αυτό που πραγματικά σου ανήκει, και
ξένο ό,τι είναι ξένο, κανένας δε θα σε αναγκάσει
ποτέ, ούτε θα σε εμποδίσει, ούτε θα παραπο-
νιέσαι σε κανέναν, ούτε θα κατηγορείς κανέναν
και δε θα κάνεις τίποτα χωρίς τη θέλησή σου.
Κανένας δε θα σε βλάψει, εχθρό δε θα έχεις,
γιατί τίποτα βλαβερό δε θα πάθεις.
Εφόσον, λοιπόν, αποσκοπείς σε τέτοια σπουδαία
πράγματα, θυμήσου ότι δεν πρέπει να τα επι-
διώκεις με επιπόλαιο τρόπο, αλλά κάποια να
τα αφήνεις εντελώς, και άλλα να τα αναβάλ-
λεις για αργότερα. Και εάν, ακόμη, θέλεις να
αποκτήσεις αξιώματα και να πλουτίσεις, ίσως
να μην το επιτύχεις, λόγω των προηγούμενων
στόχων σου. Πάντως, είναι βέβαιο ότι θα απο-
τύχεις στα πράγματα εκείνα τα οποία, αυτά και
μόνο αυτά, σχετίζονται με την ελευθερία και
την ευδαιμονία.
Κάθε φορά, λοιπόν, που συλλογίζεσαι κάποια
παράσταση που σε φέρνει σε δύσκολη θέση, να
της λες: «Είσαι απλώς μια παράσταση και όχι
αυτό που φαίνεσαι». Έπειτα, να την κρίνεις και
να τη δοκιμάζεις, σύμφωνα με τα κριτήρια που
έχεις. Και πρώτα απ’ όλα σύμφωνα με αυτό:
«Αφορά κάτι από τα πράγματα που εξαρτώνται
από εμένα ή όχι;». Και αν αυτό αφορά κάτι που
δεν εξαρτάται από εσένα, να είσαι έτοιμος να
πεις: «Αυτό δεν με αφορά».
Να θυμάσαι ότι η επιτυχία υπόσχεται την από-
κτηση εκείνου που επιθυμείς και η αποστροφή
υπόσχεται την αποφυγή εκείνου που αποστρέφε-
σαι. Αν αποτύχεις σε αυτό που επιθυμείς είσαι
δυστυχισμένος. Αν πέσεις σε ό,τι προσπαθούσες
να αποφύγεις είσαι ταλαίπωρος. Επομένως,
αν αποστρέφεσαι μόνο όσα είναι αντίθετα στη
φύση και εξαρτώνται από εσένα, δεν θα παρα-
στρατήσεις ποτέ. Εάν, όμως αποστρέφεσαι την
ασθένεια, τον θάνατο ή την ανέχεια, τότε θα
δυστυχήσεις.
Για αυτό, λοιπόν, πάψε να αποστρέφεσαι όλα
όσα δεν εξαρτώνται από εσένα, και στρέψε την
προσοχή σου μόνο με όσα αντίκεινται στη φύση
και εξαρτώνται από εσένα. Και την επιθυμία, να
την εξαφανίσεις εντελώς, προς το παρόν. Γιατί
εάν επιθυμείς κάτι που δεν εξαρτάται από εσένα
είναι βέβαιο ότι θα αποτύχεις ακόμα και σε όσα
εξαρτώνται από εσένα. Και από αυτά που εξαρ-
τώνται από εσένα, στα οποία καλό θα ήταν να
κατευθύνεται η επιθυμία σου, δεν έχεις ακόμη
τίποτα. Χρησιμοποίησε, λοιπόν, με μέτρο, προ-
σοχή και επιφυλακτικότητα την επιθυμία και
την αποστροφή. Και, σχετικά με τα πράγματα
αυτά τα οποία είτε σου προσφέρουν ευχαρίστηση
είτε είναι χρήσιμα για εσένα ή τα αγαπάς πραγ-
ματικά, να θυμίζεις στον εαυτό σου την πραγ-
ματική τους φύση ξεκινώντας από τα πιο μικρά.
Εάν, για παράδειγμα, σου αρέσει ένα πήλινο
αγγείο πες: «Μου αρέσει ένα πήλινο αγγείο».
Εάν σπάσει, δεν θα ταραχτείς. Εάν φιλάς το
παιδί σου ή τη γυναίκα σου πες: «Φιλάω έναν
άνθρωπο». Εάν, λοιπόν, πεθάνει δεν θα ταρα-
χτείς.
Όταν πρόκειται να καταπιαστείς με κάποιο έργο,
να υπενθυμίζεις στον εαυτό σου τι είδους έργο
είναι αυτό. Εάν, για παράδειγμα, πηγαίνεις στο
λουτρό, φέρε στο νου σου όσα συμβαίνουν στα
δημόσια λουτρά. Αυτοί, οι οποίοι πετούν νερά,
σπρώχνονται, βωμολοχούν, κλέβουν. Έτσι, θα
προσεγγίσεις το έργο σου με περισσότερη προ-
σοχή εάν, αμέσως, πεις στον εαυτό σου: «Θέλω
να κάνω λουτρό και να διατηρήσω την ελεύθε-
ρη βούλησή μου εναρμονισμένη με τη φύση».
Και το ίδιο να κάνεις για κάθε έργο. Γιατί, εάν
συμβεί κάτι που σε ενοχλήσει στο λουτρό θα εί-
σαι έτοιμος να σκεφτείς: «Δεν ήθελα μόνο αυτό,
αλλά και να διατηρήσω την ελεύθερη βούλησή
μου εναρμονισμένη με τη φύση. Και δε θα τη
διατηρήσω εάν θυμώνω με όσα συμβαίνουν».
Τους ανθρώπους δεν τους ταράζουν τα πράγμα-
τα αλλά οι αντιλήψεις τους για τα πράγματα.
Για παράδειγμα, ο θάνατος, από μόνος του, δεν
είναι κάτι φοβερό (επειδή αν ήταν, θα το πί-
στευε και ο Σωκράτης). Αλλά η αντίληψη που
υπάρχει γύρω από τον θάνατο, ότι είναι κάτι
φοβερό, αυτή είναι που τον κάνει να φαίνεται
φοβερός. Όταν, λοιπόν, συναντάμε εμπόδια,
νιώθουμε ταραχή ή λύπη, να μην κατηγορού-
με τους άλλους αλλά εμάς τους ίδιους, δηλαδή
τις δικές μας κρίσεις. Γνώρισμα του απαίδευτου
ανθρώπου είναι να κατηγορεί τους άλλους για
ό,τι ο ίδιος πράττει λανθασμένα. Του ανθρώ-
που που αρχίζει να μαθαίνει τον εαυτό του, να
κατηγορεί τον εαυτό του. Και του πεπαιδευμέ-
νου, να μην κατηγορεί ούτε τους άλλους ούτε
τον εαυτό του. Να μην καυχιέσαι για κανένα
ξένο προτέρημα. Εάν το άλογο υπερηφανευόταν
και έλεγε: «Είμαι ωραίο», θα ήταν αποδεκτό.
Όταν, όμως, λες εσύ με υπερηφάνεια «Έχω ένα
ωραίο άλογο», να γνωρίζεις ότι υπερηφανεύ-
εσαι για το προτέρημα του αλόγου. Τι είναι,
λοιπόν, πραγματικά δικό σου; Ο τρόπος που
αντιμετωπίζεις τις παραστάσεις. Όταν, λοιπόν,
τις χρησιμοποιείς σύμφωνα με τη φύση, να νιώ-
θεις υπερήφανος. Γιατί, τότε θα υπερηφανεύεσαι
για κάτι που πραγματικά σου ανήκει και είναι
καλό.
Όπως ακριβώς όταν βρίσκεσαι σε ταξίδι με
πλοίο, και το πλοίο έχει αγκυροβολήσει, αν κα-
τέβεις στη στεριά για να πάρεις νερό, στον δρόμο
σου θα βρεις συνάμα να μαζέψεις και μικρά κο-
χύλια και χορταρικά. Όμως πρέπει να έχεις το
νου σου στο πλοίο και συνεχώς να κοιτάς προς
τα εκεί, μήπως σε καλέσει ο καπετάνιος. Και
αν σε καλέσει τα αφήνεις όλα, για να μη σε ρί-
ξουν δεμένο πάνω στο πλοίο, όπως τα πρόβατα.
Το ίδιο συμβαίνει και στη ζωή. Εάν, αντί για
χορταρικά και μικρά κοχύλια, σου δοθούν μια
γυναικούλα και ένα παιδί, δεν υπάρχει εμπόδιο.
Εάν, όμως, ο καπετάνιος σε καλέσει, τρέξε προς
το πλοίο και άφησέ τα όλα, δίχως να κοιτάξεις
πίσω σου. Και εάν μάλιστα είσαι ηλικιωμένος,
να μην απομακρύνεσαι ποτέ από το πλοίο, μή-
πως κάποτε σε καλέσουν και λείπεις.